Instituo, instituis, institui, institutum, pe. pro. instituere. Ex In & st, compositum. Te. To begin: to insticute: to ordaine: or appoint: to purpose or aduise: to enter: to prepare: to furnish or make in a readines: to instruct or teach: to traine: to breake or h aue the first breaking of.Institueras in eos animaduertere.Cic.You purposed. Instituere accusationem. Vlp. To commence an actiõ: to sue out processe against one.Accusatores & restes instiruere.Cic.To procure.Instituere actionem.Cic.To purpose to doe.Aueo scire quarum rerum actionem instituat. Cice. I desire much to know, what be intendeth to doe. Instituere. Ter. To begin.Ita vt facere institoit. Ter. As he beganne to doe.Queso vt me, Iudices, sicuti facere instituistis, benignè, attÊtéque audiatis.Cic.As you haue begun to doe.Instituere & perficere, contraria.Cic.Instituere amicitiam cum aliquo, quod & inchoare dicitur.Cic.To enter friendship with one.Instituere sibi amicos, quod Alis facere, vel acquirere dicitur.Cic.To procure friendes.Amphora cœpit institui. Hor. Instituere animum ad cogitandum. Ter. To settle or applye his mind to muse and thinke on a thing.Argumenta in corde instituere. Plau. To prepare argumÊtes in his minde ready.Astutiam. Plau. To prepare, deuise or inuent a crafty meanes.Sibi certamen cum aliquo instituere.Cic.To purpose to bee at natiance with one, & against him in that be doth or saithCiuitates instiruere.Cic.To set cities in good order.Collegium. Pli. iun. To found a colledge, societie, or cõpany.Consuetudinem.Cic.To enter familiaritie.Cursum. Ter. To begin to run: to begin a race or course.Dapes instituere. Vir. Delectum militum. Cæ. To begin to muster men for warre.Diligentiam iustituere.Cic.Epulas instituu nt. Sil. Exemplum.Plin. iun.First to giue an example.Hæredem.Cic.To make or appoint an heice.Hæredem ex asse instituere, vel omnibus bonis.Plin. iunior. Historia institui nisi. præparato otio non potest, nec exiguo tempore absolui Cic.An historie cannot be begun to bee written, &c.Instituere in animo.Terent.To purpose or intend with himselfe.Iter instituere. Cato Ciceroni. To beginne a boyage or fourney.Legem iniquam instituere.Cic.To ordaine a partiall lawe.Ludos instituit celebri certamine.Ouid.Mercatum instituere.Cic.To appoint a mart or sale.Naues instituere. Cæs. To prouide and furnish shippes.Quinqueremem instituit Nesichthon Salaminius. Pli. Nesichthon was the firste maker or inuenter of a galley wyth fiue owers in a seate.Negotium.Plaut.To goe aboute a businesse.Nundinas.Plin. iun.To beginne a faire or marte.Officinam alicubi instituere. Ci. To set vppe a workebouse, warehouse, or shoppe. Sic, Tabernam instituere. Opus. Quint. To beginne.Orationem cum aliquo.Cic.To beginne to talke with one.Instituere ornithoboscium, vide OR NITHOBOSCIVM.Pœnam in aliquem instituere. Ci. To set a penalty vpõ one.Portorium vini instituere.Cic.To appoint a custome to bee paide for wine.Quæstionem in re aliqua. Quint. Sibi quæstum.Cic.To beginne a trade or way to gaine by.In præsentia similem rationem operis instituit. Cæs. Hee beganne a like maner of worke.Instituere regnum.Plaut.To erecte or beginne a kingdome.Instituere sermonem. Cæs. To talke or conserre with one.Sumptus instituere.Cic.To appoint charges.Tabellarios certos instituere.Cic.Textrinam alicubi instituere. Cicero. To set vp the trade of weauing.Tutorem filiorum orbitati instituere. Cicero. To appointe a gardian for his sonne.Vestigia retro instituit Lucr.He recoileth or goeth backe.Sapienter vitam instituere. Ter. To frame his life wisely.Vitem instituere. Sueton. To plant a vine firste. Instituere.Cic.To teach or instruct: to traine: to breake.Quem tu puero instituisse.Cic.Whom you instructed, &c.Aliquem instituere, & ei præcepta dare.Cic.Artem aliquam instituere.Cic.To teach any science.Instituere & imbuere aliquem.Cic.To instruct and teache.Adolescentem instituere.Cic.To traine vp a youg man.Rudem ad dicendum instituere.Cic.Ad lectionem aliquem instituere. Quint. To traine vp one to reade.Instituere atque etudire ad turpitudines.Cic.To traine and breake to dishouestie.Literis Græcis instituere.Cicer.To traine vp in the Greeke tongue.Socrates iam senex instirui lyra non erubescebat. Quin. To be taught to play on the harpe.
Institutum, huius, instituti, n. g. pen. prod. A good maner or custome taken vp by reasonian ord inance or decrec: a purpose.
Lewis and Short: Latin dictionary
instĭtŭo, ŭi, ūtum (institivi, Plaut. Most. 1, 2, 2), 3, v. a. [in-statuo]. I.To put or place into, to plant, fix, set (cf.: instruo, informo; class.): vestigia nuda sinistri Instituere pedis, Verg. A. 7, 690.— Trop.: argumenta in pectus multa institui, I have put, i. e. formed in my heart, Plaut. Most. 1, 2, 2: quemquamne hominem in animum instituere, aut parare, i. e. to set his heart on (al. in animo), Ter. Ad. 1, 1, 13.—2.To set up, erect, plant, establish, arrange: vestigia, Lucr. 4, 474: arborem, Suet. Galb. 1: pratum, Col. 2, 18, 3: jugera tercenta, ubi institui vineae possunt, Cic. Agr. 2, 25, 67: portorium vini,
to lay on
,
impose
, id. Font. 5: instituit officinam Syracusis in regia maximam,
founded
,
erected
, id. Verr. 2, 4, 24, 54: mercatum, id. Phil. 3, 12: codicem et conscribere, id. Rosc. Com. 2: bibliothecam, Plin. 35, 2, 2, 10. — B. In gen., to make, fabricate, construct: magnus muralium pilorum numerus instituitur, Caes. B. G. 5, 39: naves,
to build
, id. ib. 5, 11: pontem,
to construct
, id. ib. 4, 18: turres, id. ib. 5, 52: amphora coepit institui, Hor. A. P. 22: convivia, Suet. Tit. 7: longiorem sermonem,
to hold
, Caes. B. G. 5, 37: delectum, id. B. C. 1, 16: remiges ex provincia,
to obtain
,
procure
, id. B. G. 3, 9.—2.To prepare, furnish, provide (viands, food, a feast, etc.): dapes, Verg. A. 7, 109: convivium, Just. 12, 13, 6: convivia jucunda, Suet. Tit. 7.— II.Trop.A.To institute, found, establish, organize, set up (of institutions, governments, etc.); cf.: ibi regnum magnum institutum, Plaut. Rud. 4, 2, 30: quo in magistratu non institutum est a me regnum, sed repressum, Cic. Sull. 7, 21: so, magistratum, id. Att. 6, 1, 8: de civitatibus instituendis littera, id. de Or. 1, 19, 86: civitatis formam, Tac. H. 4, 8: is id regnum cum fratribus suis instituit, Lact. 1, 13, 14: ab instituta gente, Amm. 17, 13, 27: collegium figulorum, Plin. 35, 12, 46, 159: aerarium militare, Suet. Aug. 49: stipendia, id. Claud. 5.—So of holidays, games, etc.: ferias diesque festos, Plin. 18, 29, 69, 284: Saturnalia institutus festus dies, Liv. 2, 21, 2: sacros ludos, Ov. M. 1, 446.— B.To institute, appoint one, esp. as heir or to an office: qui me cum tutorem, tum etiam secundum heredem instituerit, Cic. Fam. 13, 61: Populum Romanum tutorem, id. de Or. 1, 53, 228: magistratum, id. Att. 6, 1; Suet. Caes. 83; id. Vitel. 6; id. Claud. 1; Just. 7, 2, 5; Plin. Ep. 5, 1, 9.—C. With ut, to ordain that: Arcesilas instituit, ut ii, qui, etc., Cic. Fin. 2, 1, 2: ut fierent quaestores), Liv. 4, 4; Cic. Tusc. 5, 20, 58.—With the simple subj.: instituit, quotannis subsortitio a praetore fieret, Suet. Caes. 41.—D.To take upon one's self, to undertake: ubi cenas hodie, si hanc rationem instituis?Plaut. Stich. 3, 1, 26: cum Zenone Arcesilas sibi omne certamen instituit, Cic. Ac. 1, 12.— E.To undertake, begin, commence: id negotium institutum est, Plaut. Poen. 4, 2, 103: si diligentiam, quam instituisti, adhibueris, id. ib. 16, 20: perge tenere istam viam, quam instituisti, Q. Cic. Petit. Cons. 14: ad hunc ipsum quaedam institui, Cic. Ac. 1, 1, 2: historia nec institui potest sine, etc., id. Leg. 1, 3, 9: iter, Hor. C. 3, 27, 5.— With inf.: ut primum Velia navigare coepi, institui Topica conscribere, Cic. Fam. 7, 19 init.: flagitare, id. ib. 10, 16, 1: si quae non nupta mulier virorum alienissimorum conviviis uti instituerit,
begun
,
made it a practice
, id. Cael. 20, 49: recitare omnia, Suet. Aug. 84. —F. Of troops, to draw up, arrange: tu actionem instituis, ille aciem instruit, Cic. Mur. 9: quartae aciei quam instituerat, signum dedit, Caes. B. C. 3, 93, 5.—G.To provide, procure: quaestum, Cic. Quint. 3: aliquos sibi amicos, id. Verr. 2, 4, 9, 21: animum ad cogitandum,
apply
, Ter. Phorm. 2, 1, 10. — H.To purpose, determine, resolve upon: in praesentia (Caesar) similem rationem operis instituit, Caes. B. C. 1, 42, 1. —With inf.: senex scribere historias instituit, Nep. Cat. 3: quaerere tempus ejus interficiendi, id. Alcib. 5: montanos oppugnare, Liv. 28, 46: habere secum, Caes. B. G. 7, 13, 1: coronas ad ipsum mittere, Suet. Ner. 22.— With object-clause: frumentum plebi dari, Vell. 2, 6, 3.—I.To order, govern, administer, regulate: sapienter vitam instituit, Ter. And. 1, 1, 40: libri de civitatibus instituendis, Cic. de Or. 1, 19, 86: mores, Quint. 1, 2, 2: familiam, id. 10, 3, 9.— K.To teach, instruct, train up, educate: sic tu instituis adulescentes?Cic. Cael. 17, 39: oratorem, Quint.1, 1, 21.—With inf.: Latine loqui, Col. 1, 1, 12: Pan primus calamos cerā conjungere plures Instituit, Verg. E. 2, 32; 5, 30; id. G. 1, 148: amphora fumum bibere instituta Consule Tullo, Hor. C. 3, 8, 11: cum tibiis canere voce instituit, Plin. 7, 56, 57, 204.—With abl.: aliquem disciplinis Graecis, Quint. 1, 1, 12: lyrā, id. 1, 10, 13: disciplina Romana, Suet. Caes. 24.—With ad: aliquem ad dicendum, Cic. de Or. 2, 39, 162: aliquem artibus et moribus, Juv. 14, 74: filios instituere atque erudire ad majorum instituta, Cic. Verr. 2, 3, 69; 161: ad lectionem, Quint. 1, 7, 17.— With ut or ne and subj.: quem tu a puero sic instituisses, ut nobili ne gladiatori quidem faveret, Cic. Quint. 21, 69: pueros, ut, etc., Suet. Tib. 44; id. Aug. 64: nos, ne quem coleremus, etc., Sall. J. 14, 18.—Of animals: boves, Col. 6, 2, 8 al.
instĭtūtum, i, n. [id.], a purpose, intention, design; an arrangement, plan; mode of life, habits, practices, manners; a regulation, ordinance, institution; instruction; agreement, stipulation (class.): ejus omne institutum voluntatemque omnem successio prospera consecuta est, Cic. Hortens. Fragm.: ad hujus libri institutum illa nihil pertinent, id. Top. 6: me nunc oblitum consuetudinis et instituti mei, id. Att. 4, 18: meretricium, id. Cael. 20, 50: majorum, id. Agr. 2, 1: vitae capere,
to form a plan of life
, id. Fin. 4, 15, 40: juris publici leges et instituta, id. Brut. 77: instituta Parthorum, Tac. A. 6, 32: institutis patriae parere, Nep. Ages. 4: praecepta institutaque philosophiae, Cic. Off. 1, 1: optimis institutis mentem infantium informare, Quint. 1, 1, 16.—Adv.: ex instituto, according to law or tradition: militem ex instituto dare, Liv. 6, 10, 6; 45, 13, 8.