Fas, n. g. indeclinabile, in nominatiuo, accusatiuo, & vocatiuo tantùm inuenitur. Lawful before God: standing with the lawe of God.Fas & iura sinunt.Virg.It is permitted both by the lawe of God and man.Abrumpere omne fas.Virg. Magnum fas nefasque. Hora. Ius & fas omne delere.Cic.To abolishe and subuert all lawe both of God and man.Si fas dixisse. Sta. If it be lawful to speake it.Exuerefas.Tacit.To lay aside al reuerence of honesly.Contra fas aliquid facere. Cice. To doe a thing against godlinesse and honestie.Contra ius fasqúe interfecti oratores. Ci. Fas est. Quint. It is lawfull and permitted.Quod aut per naturam fas sit, aut per leges liceat.Cic.Quoad fas esset.Cic.So farre as he might with reason.Fas habere.Plaut.To thinke it lawful.Hominum fibris consulere deos fas habebant.Tacit.They thought it lawful to consult the Gods by looking in mans bowels.In iudicijs vulgò fas habetur indulgere aliquid studio suo. Quint. It was commonly counted to be lawfull.
Lewis and Short: Latin dictionary
fas, indecl. n. [root fa-, cf. for; Gr. fhmi/, fa/-nai] I. Orig. belonging to the relig. lang., the dictates of religion, divine law; opp. to jus, or human law (rare; cf. also: aequitas, justitia): jus ac fas omne delere, Cic. Att. 1, 16, 6; cf.: festis quaedam exercere diebus Fas et jura sinunt, Verg. G. 1, 269: contra fas, contra auspicia, contra omnes divinas atque humanas religiones, Cic. Verr. 2, 5, 13, 34.—Personified: audi Juppiter, audite Fines, audiat Fas, Liv. 1, 32, 6: prima deum Fas quae Themis est Graiis, Aus. Technop. Idyll. 12: Fas omne mundi, i. e.
the gods
, Sen. Here. Fur. 658.— II.Transf.A.A court-day, i. q. fastus (ante-class.): dies qui vocatur sic: QVANDO REX COMITIAVIT, FAS, Varr. L. L. 6, 31, 32.—B. In gen. (justice, equity, but usu. to be translated as an adjective), right, proper, allowable, lawful, fit, permitted; hence, possible (the predominant meaning of the word in prose and poetry; esp. freq. in the phrase fas est, with a subjectclause): fas, justum, pium, aequum subjici possunt honestati, Quint. 3, 8, 26: cum fas atque nefas exiguo fine libidinum Discernunt avidi, Hor. C. 1, 18, 10; Ov. M. 6, 585; cf.: quippe ubi fas versum atque nefas, Verg. G. 1, 505; Hor. Epod. 5, 87: jusque fasque est, Plaut. Cist. 1, 1, 22: si jus, si fas est, Ter. Hec. 3, 3, 27: sicut fas jusque est, Liv. 7, 31, 3: ut eum nihil delectaret, quod aut per naturam fas esset aut per leges liceret, Cic. Mil. 16, 43; cf.: quoad fas esset, quoad liceret, id. Agr. 2, 7, 19; and: huic legi nec obrogari fas est, neque derogari ex hac aliquid licet, id. Rep. 3, 22: si me fas est orare etiam abs te, pater, etc., Plaut. Bacch. 4, 9, 102: quid non adeptus est, quod homini fas esset optare?Cic. Lael. 3, 11: si eos hoc nomine appellari fas est, id. Mur. 37, 80: non esse fas, Germanos superare, si, etc., Caes. B. G. 1, 50 fin.: neque fas esse existimant, ea litteris mandare, id. ib. 6, 14, 3: ad quos (libellos) interim respicere fas sit, Quint. 10, 7, 31: velut si aliter facere fas non sit, id. 2, 13, 1; 8, 3, 36; 10, 2, 9; 12, 7, 1: nec scire fas est omnia, Hor. C. 4, 4, 22: fas omne est, Cytherea, meis te fidere regnis,
there is every reason
, Verg. A. 5, 800: si hoc fas est dictu, Cic. Tusc. 5, 13, 38: neque id me facere fas existimo, Plaut. As. 3, 1, 11: fas habere, id. Trin. 2, 2, 11; Quint. 3, 8, 13; Tac. A. 14, 30; id. G. 9: leporem et gallinam et anserem gustare fas non putant, Caes. B. G. 5, 12, 6; 6, 23fin.: fas prohibet, etc., Ov. Tr. 2, 205: contra quam fas erat, Cic. Clu. 5, 12: ridetque (deus), si mortalis ultra Fas trepidat, Hor. C. 3, 29, 32: fas omne abrumpit,
every right
,
obligation
, Verg. A. 3, 55: exuere, Tac. H. 3, 5: et foedera respicere, id. ib. 4, 67; cf.: hostium quoque jus et sacra legationis et fas gentium rupistis,
the law of nations
, id. A. 1, 42; so in Tac. freq. = jus: patriae,
the right
,
claim of one's native land
, id. ib. 2, 10: armorum, id. H. 4, 58: disciplinae, id. A. 1, 19 al.
for, fātus, 1, v. defect. (the forms in use are fatur, fantur, fabor, fabitur; part. perf. fatus; perf. fatus sum or eram; imper. fare, poet.; inf. fari; and parag. farier, Verg. A. 11, 242; gerund. fandi, fando; sup. fatu; part. praes. fans, fantis, fantem; for praes. faris, v. Diom. p. 375; fantur, Varr. L. L. 6, 7, 52; Paul. Diac. p. 88, 11; imperf. subj. farer, August. Conf. 1, 8), n. and a. [Sanscr. bhā-mi, appear; bhās, shine; bhāsh, speak; Gr. fa-, fai/nw, and fhmi/; Lat. fama, fas, fax, facies, favilla, etc.; cf.: facetus, focus, v. Curt. Gr. Etym. p. 297 sq.; Corss. Ausspr. 1, 420 sqq.], to speak, say (mostly poet.; cf.: quaedam vetera etiam necessario interim sumuntur, ut fari, Quint. 8, 3, 27; syn.: loquor, dico, perhibeo; inquam. aio). I. In gen. A.Neutr.: fatur is, qui primum homo significabilem ore mittit vocem. Ab eo ante quam id faciant, pueri dicuntur infantes; cum id faciant, jam fari, Varr. L. L. 6, 52 Müll.; cf.: filius Croesi, cum jam per aetatem fari posset, infans erat, Gell. 5, 9, 1: non enim eram infans, qui non farer, Aug. Conf. 1, 8: nescios fari pueros, Hor. C. 4, 6, 18: cum primum fari coepisset, Suet. Aug. 94: tum ad eos is deus, qui omnia genuit, fatur: haec vos, etc., Cic. Univ. 11; Val. Fl. 3, 616: Venulus dicto parens ita farier infit, Verg. A. 11, 242: praetor qui tum fatus est, si, etc., Varr. L. L. 6, 30 Müll.: sic fatus validis ingentem viribus hastam contorsit, Verg. A. 2, 50: meum ingenium fans atque infans tu nondum edidicisti, Plaut. Pers. 2, 1, 7: coram data copia fandi, Verg. A. 1, 520: fandi doctissima Cymodocea, id. ib. 10, 225: quae mollissima fandi Tempora, id. ib. 4, 293: quid fando tua tela manusque Demoror?Stat. Th. 1, 655: his fando si nuntius exstitit oris, Val. Fl. 4, 170.—Fando, for famā, rumore, report, hearsay: neque fando umquam accepit quisquam, etc.,
by report
,
by hearsay
, Plaut. Am. 2, 1, 41; cf.: ne fando quidem auditum est, crocodilum aut ibim violatum ab Aegyptio, Cic. N. D. 1, 29, 82; Verg. A. 2, 81; Ov. M. 15, 497, Sil. 10, 484: haud mollia fatu, Verg. A. 12, 25: lapis fatu dignissimus, Sol. 3: famino, dicito, Paul. ex Fest. p. 87, 10 (cf. praefor and fruor init.).—B.Act.(a). With acc.: (animus) dementit deliraque fatur, Lucr. 3, 464: qui sapere et fari possit, quae sentiat, Hor. Ep. 1, 4, 9: fabitur hoc aliquis, Cic. Poët. ap. Gell. 15, 6, 3: vix ea fatus eram, Verg. A. 2, 323: dehinc talia fatur, id. ib. 1, 256: cui talia fanti, id. ib. 6, 46; cf.: haec fantem, Prop. 3, 7 (4, 6), 65: quis talia fando temperet a lacrimis?Verg. A. 2, 6.—(b). With interrog. clauses: fare age, quid venias, Verg. A. 6, 389; cf.: sed te qui vivum casus, age fare vicissim Attulerint, id. ib. 6, 531: fare, an patriam spes ulla videndi, Val. Fl. 5, 552.—II. In partic. A.To utter in prophecy, to foretell, predict: Venus quem fata docet fari, divinum pectus habere, Enn. ap. Prob. Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 19 ed. Vahl.); cf.: fatis fandis, id. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 80 ib.): fabor enim, quando haec te cura remordet, Longius et volvens fatorum arcana movebo, Verg. A. 1, 261. Cf. also in the foll.—B.To sing in verse, to celebrate: Tarpeium nemus et Tarpeiae turpe sepulcrum Fabor, Prop. 4 (5), 4, 2.!*? In pass. signif.: Fasti dies sunt, in quibus jus fatur, Suet. ap. Prisc. p. 793 P.— Hence, fandus, a, um, P. a., that may be spoken or uttered, right (opp. to nefandus, wrong): omnia fanda, nefanda malo permixta furore, Cat. 64, 406: respersae fando nefandoque sanguine arae, i. e. with blood both of sacrifice and of murder, Liv. 10, 41, 3; cf.: at sperate deos memores fandi atque nefandi, Verg. A. 1, 543: non fanda timemus, Luc. 1, 634: inexpleto non fanda piacula busto, id. 2, 176.