Excio, excis, excîui, excîtum, pen. pro. excîre, vel Excieo, excíes, excíui, éxcitum. pen. corr. exciêre. Plaut.To call out: to prouoke or stirre: to raise vp: to waken.Excire foras.Plaut.To call foorth of doores.Excire iuuentutem ex Italia.Cicer.To call the youth oute of Italie. Excire somno, vel ex somno. Li. To waken out of sleepe.Excire cubilibus.Liu.To caile out of their beddes.Excire animas sepulchris.Virg.To raise soules. Excire lachrymas alicui. Plautus. To make one weepe: in make teares trickle downe his cheekesMolem in vndis excite.Virg.To raise a tempest in the sea.Excire hostem ad dimicandum.Liu.To prouoke or sturre his enimie to fight.Excire tumultum.Liu.To raise.Excire aliquem ad cupiditatem discendi.Liu.To sturre vp.In arma excire aliquem.Stat.In pugnam excire. Lucan. To sturre to battaile.Canes exciuêre suem.Ouidius.The houndes put vp a wilde sowe.Sonitus excitur pedibus. Lucre. They make a noise with.Excitur omne Hernicum nomen, omnis militaris ætas Liu.They raise or call vp all of the name of Hernicians.
Excito, éxcitas, Vide EXCIO.
Lewis and Short: Latin dictionary
ex-cĭo, īvi or ii, itum (long and short equally freq.; cf. excĭtus, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40; Lucr. 4, 1207; Cat. 61, 11; 63, 42; 64, 56; Verg. A. 4, 301; 7, 376; 12, 445; Ov. M. 2, 779 al.: excītus, Lucr. 4, 1215; Verg. A. 3, 675; 7, 642; 10, 38; Ov. M. 8, 338; 11, 384; Sil. 7, 635; Luc. 1, 239 al.; also acc. to cieo, ēre: excies, Att. Trag. 300 (Rib. Trag. Fragm. p. 175): exciet, Plaut. Ps. 5, 2, 1; inf. exciere, Liv. 7, 11, 11; imperf. excibat, id. 32, 13: excibant, Sil. 9, 182), 4, v. a., to call out or forth, to bring out: exciet, excutiet, Paul. ex Fest. p. 80, 4 Müll. (freq. in the ante-class. and post-Aug. periods; perhaps not in Cic., for in Phil. 12, 7, 16, the better reading is excussimus; v. excutio; and for excita, Cic. Mur. 17 fin. ap. Quint. 8, 3, 80, both the MSS. and editions of Cic. have excitata). I.Lit.: auxilia e Germania Britanniaque excivit segniter, Tac. H. 2, 97: consulem ab urbe, Liv. 3, 2: homines sedibus, id. 32, 13: sellularii exciti (ad militiam) dicuntur, id. 8, 20 init.: animas imis sepulcris, Verg. E. 8, 98: suem latebris, Ov. M. 10, 711: Urgulaniam domo principis, Tac. A. 4, 21: quid est quod me excivisti ante aedes?Plaut. Ep. 4, 2, 1; so, aliquem foras, id. Trin. 5, 2, 52: hostem ad dimicandum acie, Liv. 2, 30: Volscos ad expugnandam secum Ardeam, id. 4, 9, 11: auxilia, id. 45, 4, 3: juventutem Celtiberorum, id. 28, 24, 4; cf.: in pugnam, Luc. 6, 12: in arma, Stat. Th. 4, 146: in proelia, Luc. 7, 361: principibus coloniae Romam excitis, Liv. 3, 4, 5.—Absol.: exciente buccina Tritone, Suet. Claud. 21 fin.—B.Transf., of inanim. and abstr. objects, to bring out or forth; to call forth, produce: semina per artus, Lucr. 4, 1215: lacrimas alicui, Plaut. Cist. 1, 1, 114; Tac. A. 11, 2: crepitum, Plaut. Curc. 2, 3, 16: sonitum pedibus, Lucr. 2, 327: molem (i. e. tempestatem) in undis, Verg. A. 5, 790: vim morbi, Lucr. 4, 665 et saep.—II.Trop.A.To rouse, excite; to frighten, terrify any one: sopore, Lucr. 4, 37; cf.: excita anus, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 36 ed. Vahl.); cf. also: clamor subito ortus dictatorem quoque ex somno excivit, Liv. 4, 27, 6: somno excitus, Sall. J. 72 fin.: Mauri atque Gaetuli, ignoto et horribili sonitu repente exciti, id. ib. 99, 2: inter cetera, quae ad exciendum in Graeciam Antiochum dicere est solitus, Liv. 36, 7: excivit ea caedes Bructeros, etc., Tac. A. 1, 51: qualis commotis excita sacris Thyias, Verg. A. 4, 301; esp. freq. in the part. perf.; see the passages quoted init.; cf. also: (juventus) privatis atque publicis largitionibus excita, Sall. C. 37, 7: ita conscientia mentem excitam vastabat, id. ib. 15, 4: Evander concursu pastorum, excitus, Liv. 1, 7, 9: Britanni omnium civitatium vires exciverant, Tac. Agr. 29.—Poet.: pulsuque pedum tremit excita tellus,
excĭto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [excio], to call out or forth, to bring or send out, to wake or rouse up (freq. and class.; cf.: provoco, evoco; irrito, lacesso, invito). I.Lit.: unde (Acherunte) animae excitantur obscura umbra, Poëta ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37: aliquem a portu, Plaut. Am. 1, 1, 10: aliquem huc foras, id. Rud. 1, 5, 2: si excitatus fuerit de spectaculis,
turned out
,
expelled
, Quint. 3, 6, 19: dormientes spectatores e somno,
to wake up
, Plaut. Merc. 1, 2, 48; cf.: quaeso, ne me e somno excitetis, Cic. Rep. 6, 12: velut dormitantes eos excitari, Quint. 4, 1, 73: patre excitato (opp. dormiente), id. 4, 2, 72: scuto offenso excitatus vigil, Liv. 7, 36, 2: aliquem ab inferis,
to summon up
, Cic. Font. 12, 26; id. Cat. 2, 10, 20; id. Verr. 2, 5, 49, 129: aliquem a mortuis, id. de Or. 1, 57, 245: non dubitavit excitare reum consularem,
to call upon to stand up
,
to call up
, id. ib. 2, 28, 124: reos, id. ib. 2, 47, 195; Quint. 11, 3, 174; cf. Liv. 9, 8, 3: testes, Cic. Rab. Post. 17, 47: judicem, Cels. ap. Quint. 9, 2, 104 et saep.: feras, to rouse or scare up, Cic. Off. 3, 17, 68: cervum nemorosis latibulis, Phaedr. 2, 8, 1.—Prov.: aliis leporem, Petr. 1, 31, 7.—B.Transf., of inanim. and abstr. things, to raise, erect: vapores, qui a sole ex aquis excitantur, Cic. N. D. 2, 46, 118: caput altius, Cels. 8, 4 med.—2. In partic., with the accessory notion of making, forming, to raise, erect, build, construct: exstrui vetat (Plato) sepulcrum altius, quam, etc.... nec e lapide excitari amplius, Cic. Leg. 2, 27, 68: turres, Caes. B. G. 5, 40, 2; id. B. C. 1, 25 fin.: tumulum alicui, Suet. Claud. 1: aedificium, Sen. Ep. 52: urbem, Flor. 1, 1: nova sarmenta cultura excitantur,
are produced
, Cic. de Or. 2, 21, 88: pascua in novalibus, Pall. Nov. 13, 3: ignem,
to kindle up
,
excite
, Caes. B. G. 7, 24, 4; Lucr. 6, 308: incendium, Cic. Phil. 7, 1, 3: invalidas flammas admoto fomite, Luc. 8, 776.—Poet. transf.: aras, Verg. G. 4, 549: foculum bucca, Juv. 3, 262: siser stomachum, Plin. 20, 5, 17, 34: uvae os, stomachum, id. 23, 1, 7, 12.II.Trop.A. In gen., to raise up, comfort; to arouse, awaken, excite, incite, stimulate, enliven: qui ab excitata fortuna ad inclinatam et prope jacentem desciscerem,
erected
,
established
, Cic. Fam. 2, 16, 1; cf.: amici jacentem animum excitare, id. Lael. 16, 59; and with this cf. id. Att. 1, 16, 8; and: animos excitare atque inflammare ad persequendi studium, id. de Imp. Pomp. 2, 5: animos omnium ad laetitiam, Caes. B. G. 7, 79, 3: aliquem ad laborem et ad laudem, Cic. Planc. 24, 59; cf. id. Top. 2, 5: languentem labentemque populum ad decus, id. de Or. 1, 46, 202: aliquem ad bellum, Caes. B. G. 3, 10, 3: aliquem ad virtutem, id. ib. 6, 14, 5: aliquem ad audiendum, Quint. 4, 1, 34: gallos alacritate ad canendum, Cic. Div. 2, 26, 56 et saep.: alicujus memoriam alicui excitans,
reviving
,
renewing
, Cic. Or. 10, 35: hominum studia ad utilitates nostras allicere atque excitare, id. Off. 2, 6, 20: hominum studia, Caes. B. C. 3, 21, 1: salsum excitat et a taedio defendit orationem,
enlivens
, Quint. 6, 3, 19: fictiones personarum mire orationem excitant, id. 9, 2, 29; cf. id. 6, 1, 2: hi soni cum augenda intentione excitandi (opp. temperandi),
to sharpen
,
pronounce strongly
, id. 11, 3, 42: syllabam acutam, id. 12, 10, 33. —B. In partic. 1.To appeal to, call upon, cite: ut nos ex annalium monimentis testis excitamus eos, etc., Cic. Fin. 2, 21, 67: multos testis liberalitatis tuae, id. Rab. Post. 17, 47.—2. With the accessory idea of producing (acc. to I. B. 2.), to found, cause, occasion, excite, kindle: priusquam docuero, quibus initiis ac fundamentis hae tantae summis in rebus laudes excitatae sint, Cic. Sest. 2, 5; cf. id. Fin. 4, 7, 18: in animis hominum motum dicendo vel excitare vel sedare, id. de Or. 1, 46, 202: risus, id. Phil. 3, 9, 21: plausum, id. Sest. 58, 124: fletum etiam inimicis, id. ib. 57, 121: amores, id. Off. 1, 5, 14: iras, Verg. A. 2, 594: suspicionem alicui, Cic. Sest. 18, 41: varios sermones, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 2: quantas tragoedias, Cic. Mil. 7, 18: vim ac dolorem bonorum omnium, id. Planc. 18, 45 et saep. —Hence, excĭtātus, a, um, P. a. (lit. excited, kindled; hence), animated, lively, vigorous, vehement, strong, loud (rare but class.): acutus et excitatus sonus, Cic. Rep. 6, 18.—Comp.: clamor, Liv. 4, 37, 9: haec lumina, Quint. 12, 10, 49: schema, id. 9, 3, 10.—Sup.: odor, Plin. 20, 17, 71, 182. —Adv.: excĭtāte, vigorously, briskly, brightly, vehemently.—In the comp.: fulgent gemmae, Plin. 37, 7, 31, 106: clamitantes, Amm. 18, 8.