Imperium, imperij, n. g. Vir. A solemne commaundement: a preeminence in gouernance: authoritie royallipower: dominious empire.Pro imperiorid est imperiosè. vt, Satis pro imperio, quisquis es. Teren. Stately, or imperiously spoken, what soeuer thou art.Nihil pro imperio agere, Liui.Not to doe in way of cõmandement.Arbiter imperij Oui.Gouernoure of the empire: that ruleth all as he will himselse.Duritia impèrij. Tac. Facile est imperium in bonis.Plaut.It is an easie matter to rule honest men.Lenia imperia. Horar. Perseuerum imperium.Tacit.Precarium. Tac. Vide PRECARIVM. Restrictum.Tacit.Siquid imperijest in te mibi.Plaut.If I haue any authoritie to commaunde thee.Imperium tuum est apud nos. Plantus. We remember what charge you giue vs, or what you commaunde vs. Abnuere imperium.Liu.To resuse to obey.Accipere imperia.Liu. vide ACCIPIO. Capessere imperia.Virg.In forum conuenirent ad imperia accipienda. Liuius. That they might declare vnto them what they woulde enioine them to do.Imperium alicuius demutare.Plaut.To doe against ones commaundement.Detrectare imperiÛ. Curt. To resuse to be gouerned by one.Imperium exequi.Plaut.To do that one is commaunded.Flectere durum mollibus imperijs. Hor. Habere imperium in belluas.Terent.To haue the rule of: or to be maister ouer beastes.Minuere imperium, vide MINVO.Negligere imperium alicuius. Cæs. Obtemperare imperio alicuius. Cæs. Parere imperio.Virg.Respuere imperium, vide RESPVO.Rumpere imperium alicuius Sen.Imperijs alterius seruire.Plaut.Sub alicuius imperio esse.Terent.To be vnder ones gouernment. Imperium.Virg.Seigniorie: dominion.Inimicissimus huic imperio. Cicero. A deadly enimie to this empice.Imperium sine sine.Virg.An euerlasting empire.Continens imperium.Liu.
Lewis and Short: Latin dictionary
impĕrĭum (inp-), ĭi, n. [impero], a command, order, direction.I.Lit. (mostly ante-class. and post-Aug.): si quid opus est, impera: imperium exsequar. Plaut. Am. 3, 3, 1; cf.: nunc pergam eri imperium exsequi, id. ib. 1, 1, 106: eri imperia persequi, id. ib. 2, 1, 75: imperium exsequi, id. Men. 5, 6, 16; Ter. Eun. 4, 1, 22: obsequens obediensque est mori atque imperiis patris, Plaut. Bacch. 3, 3, 55; cf. id. Trin. 2, 2, 21; id. Men. 5, 7, 1: tuo facit jussu, tuo imperio paret, id. As. 1, 2, 21: malus et nequam est homo, qui nihili imperium eri Sui servus facit, id. Ps. 4, 7, 1; cf. id. As. 2, 4, 10: quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant, Caes. B. G. 5, 2 fin.: imperium neglegere, id. ib. 5, 7, 7: neque ab uno omnia imperia administrari poterant, id. ib. 2, 22fin.: imperio Jovis huc venio, Verg. A. 5, 726; cf.: et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet, id. ib. 5, 747: imperiis deūm propalam expositis, Liv. 8, 6, 12: quidam (pueri) imperia indignantur, Quint. 1, 3, 6: aegri quoquo neglecto medentium imperio, etc., Plin. Pan. 22, 3: elephanti inest imperiorum obedientia, Plin. 8, 1, 1, 1: naturae imperio gemimus, cum, etc., Juv. 15, 138: cujus paruit imperiis, id. 14, 331.II.Transf., the right or power of commanding, authority, command, control (freq. and class.). A. In gen.: Mes. Nempe jubes? Me. Jubeo hercle, si quid imperii est in te mihi, Plaut. Men. 5, 7, 41; cf. id. Pers. 3, 1, 15: Appius et caecus et senex tenebat non modo auctoritatem sed etiam imperium in suos, Cic. de Sen. 11, 37: reges in ipsos imperium est Jovis, Hor. C. 3, 1, 6: eone es ferox, quia habes imperium in beluas?Ter. Eun. 3, 1, 25: mater, cujus sub imperio'st, mala, id. Heaut. 2, 2, 4: An. Sta ilico. Ge. Hem, sates pro imperio! quisquis es, i. e. authorilatively, imperiously, id. Phorm. 1, 4, 19: domesticum, Cic. Caecin. 18, 52; id. Inv. 2, 47, 140: (Juppiter) Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo, Hor. C. 3, 4, 48; cf.: sed me jussa deūm ... Imperiis egere suis, Verg. A. 6, 463: Phyllius illic Imperio pueri volucresque ferumque leonem Tradiderat domitos, Ov. M. 7, 373: agricolae habent rationem cum terra, quae numquam recusat imperium, Cic. de Sen. 15, 51.—B. In partic. 1. In publicists' lang., supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire (cf.: principatus, dominatus, regnum; potestas, potentia). (a).Sing.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.); cf.: navorum imperium servare est induperantum, id. ib. 169 Müll. (Ann. v. 413 Vahl.); and: ipse (Numa rex) de suo imperio curiatam legem tulit, Cic. Rep. 2, 13; 2, 17; 18; 20; 21: homo dominandi cupidus aut imperii singularis,
sole dominion
, id. ib. 1, 33: singulare et potestas regia, id. ib. 2, 9: esse consul cum summo imperio et potestate, id. Verr. 1, 13, 37; id. Fl. 8, 18; cf.: cum summo imperio et potestate versari, id. Q. Fr. 1, 1, 10, 31: qui (App. Claudius) tum erat summo imperio, id. Fin. 2, 20, 66: omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt, id. Rep. 1, 40; 2, 32: de imperio Caesaris ... gravissime decernitur, Caes. B. C. 1, 5, 4: imperium extra ordinem dare, Cic. Phil. 11, 10, 25: quod imperium potest esse praestantius quam, etc., id. Rep. 1, 17: eos qui antea commodis fuerint moribus, imperio, potestate, prosperis rebus immutari, id. Lael. 15, 54: ad deponendum imperium tardior esse, id. Rep. 2, 12: expertes imperii, id. ib. 1, 31: deponentium imperium tyrannorum, Quint. 9, 2, 67 et saep.: sub populi Romani imperium dicionemque cadere, Cic. Font. 1, 2; so, with dicio, Caes. B. G. 1, 31, 7; cf.: Gallia sub populi Romani imperium redacta, id. ib. 5, 29, 4: totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit, Cic. de Imp. Pomp. 12, 35: majestas est in imperio atque in omni populi Romani dignitate, Quint. 7, 3, 35: cum duobus ducibus de imperio in Italia decertatum est, Pyrrho et Hannibale, Cic. Lael. 8, 28; cf.: de imperio dimicare, id. Off. 1, 12, 38: spes diuturnitatis atque imperii, id. Rep. 2, 3; cf.: sedem et domum summo imperio praebere, id. ib. 2, 5fin.: quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset, Caes. B. G. 1, 3, 6: civitati imperium totius provinciae pollicetur, id. ib. 7, 64fin.: cum abunde expertus esset quam bene umeris tuis sederet imperium, Plin. Pan. 10 fin.: auctoritate magis quam imperio regere, Liv. 1, 7, 8; cf.: nec illum pro imperio submovere posse ... quia ita dicatur: si vobis videtur, discedite, Quirites, id. 2, 56, 12.—(b).Plur.: nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda nonnumquam, i. e.
public offices
, Cic. Off. 1, 20, 68: (cives) mandant imperia, id. Rep. 1, 31; cf.: honores, magistratus, imperia, potestates, opes amicitiae anteponere, id. Lael. 17, 63: cui (duci) dantur imperia et ea continuantur, etc., id. Rep. 1, 44: ita cepi et gessi maxima imperia, ut, etc., id. Fam. 3, 7, 5: vides tyranni satellites in imperiis, id. Att. 14, 5, 2: quod praestare dicant Gallorum quam Romanorum imperia perferre,
dominion
,
government
, Caes. B. G. 1, 17, 3: qui mobilitate ac levitate animi novis imperiis studebant, id. ib. 2, 1, 3: imperia legum potentiora quam hominum, Liv. 2, 1, 1. — b. Hence, transf., concr. (a).Dominion, realm, empire (esp. freq. since the Aug. per.): duae urbes inimicissimae huic imperio, Cic. Lael. 3, 11: jam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri pæniteret, id. Rep. 6, 16 fin.: nostrum, id. ib. 3, 29; cf.: finium imperii nostri propagatio, id. Prov. Cons. 12, 29: fines imperii propagavit, id. Rep. 3, 12: imperium Oceano, famam qui terminet astris, Verg. A. 1, 287: per quas (artes) imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili, Hor. C. 4, 15, 14: adjectis Britannis Imperio, id. ib. 3, 5, 4: quem vocet divum populus ruentis Imperi rebus?id. ib. 1, 2, 26; 1, 37, 8: immensum imperii corpus stare ac librari sine rectore non potest, Tac. H. 1, 16: reges socii, membra partesque imperii, Suet. Aug. 48: breviarium totius imperii, id. ib. 101: rationarium imperii, id. ib. 28: imperii fines Tiberinum natare, Juv. 8, 265: noverat luxuriam imperii veterem, i. e.
of the Roman court
, id. 4, 137.—c.Trop., rule, control (very rare but class.): illud vide, si in animis hominum regale imperium sit, unius fore dominatum, consilii scilicet, Cic. Rep. 1, 38.—Iron.: imperium judiciorum tenere, Cic. Verr. 2, 2, 31, 77: coactae imperio sexus, i. e.
the ambition
, Juv. 6, 135.— 2. Law t. t., the jurisdiction or discretion of a magistrate: omnia autem judicia aut legitimo jure consistunt aut imperio continentur, Gai. Inst. 4, 103: ideo autem imperio contineri judicia dicuntur, quia tamdiu valent, quamdiu is qui ea praecepit imperium habet, id. ib. 4, 105; cf. 3, 181 al.— 3. Milit., the chief command, command.(a).Sing.: victum atque expugnatum oppidum est Imperio atque auspicio Amphitruonis maxime, Plaut. Am. 1, 1, 37; 1, 1, 41: re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii transdatur, Caes. B. G. 7, 63, 5: delatam sibi summam imperii, Suet. Ner. 3: censet enim etiam ex iis, qui cum imperio sint, Cic. Fam. 1, 1, 3: nostri imperii dignitas, id. ib. 1, 7, 4: novem annis, quibus in imperio fuit, Suet. Caes. 25: legionum curam et imperium alicui demandare, id. ib. 76: alicui imperium prorogare, id. Tib. 30: imperii tempus explere, id. Caes. 26: cum imperio aut magistratu, i. e. a military or civil command, Suet. Tib. 12: qui dabat olim imperium, fasces, etc., Juv. 10, 79; cf. in the foll.—(b).Plur.: mandant (cives) imperia, magistratus, i. e.
military and civil commands
, Cic. Rep. 1, 31; cf.: magistratus, imperia, amicitiae anteponere, id. Lael. 17, 63; so opp. magistratus, Suet. Caes. 54; 75; id. Aug. 61.— b.Transf.(a). Concr.: imperia, i. q. imperatores, commanding officers, commanders, generals: imperia, potestates, legationes, quom senatus creverit populusve jusserit, ex urbe exeunto, Cic. Leg. 3, 3, 9: nacti vacuas ab imperiis Sardiniam et Siciliam, Caes. B. C. 1, 31, 1; Val. Max. 1, 1, 9.—(b). Erat plena lictorum et imperiorum provincia, differta praefectis atque exactoribus, Caes. B. C. 3, 32, 4.— (g). (Acc. to imperator, II. B. 3.) The imperial government, the government: tandem quasi coactus recepit imperium, Suet. Tib. 24; 55; 67; id. Calig. 12; 16; 24; id. Claud. 11; 35; 36 et saep.